Noe ratował świat od zagłady budując arkę, my ratujemy stare drewniane domy, żeby ukształtować świat, który nadejdzie.
Arka, w języku hebrajskim tebah, oznacza skrzynię, tak jak skrzyniowe są drewniane domy, pospinane w narożnikach jaskółczymi ogonami i przykryte dwuspadowym dachem, jak skrzynia wiekiem.
Chronimy dziedzictwo drewnianej architektury, ponieważ w starych domach przechowały się wartości współcześnie zapomniane: stosowna architektura, harmonijny krajobraz, humanistyczna idea budowania, oszczędność środków i potrzeb.
Budownictwo drewniane jest jedną z trzech podstawowych technologii budowlanych w działalności człowieka. Pozostałe to budownictwo kamienne i gliniane, które bardzo często powiązane są z drewnianym. Wszystkie trzy i tylko te trzy są w pełni wartościowe: jako substancja budowlana i trwała konstrukcja. Wszystkie trzy są w pełni zharmonizowane ze środowiskiem naturalnym.
W ratowaniu zabytków poza samym obiektem bardzo istotne jest otoczenie i przeznaczenie. Architektura ma sens jeśli współkształtuje krajobraz, osiąga pełnię gdy spełnia swoje przeznaczenie, czyli jest użytkowana. Dlatego działalność Fundacji to nie tylko ochrona zabytków architektury, ale także ochrona dziedzictwa agrokultury, rzemiosł tradycyjnych, ochrona środowiska. Każdemu remontowanemu zabytkowi towarzyszy kilku lub kilkunastohektarowy obszar, który pozwala na zasiedlenie gospodarstwa i egzystencję.
Zasoby Fundacji
W 2024 r. Fundacja opiekuje się 28 budynkami pojedynczymi lub w zespołach, z których każdy ma zostać zagospodarowany w taki sposób, aby jego funkcjonowanie zapewniało ochronę i właściwą eksploatację, a zyski z prowadzonych w nim działalności umożliwiały pomoc w remontowaniu kolejnych zabytków architektury drewnianej i ochronę krajobrazu.
Produkcja przetworów owocowych, cydru i jabłecznika. W starych sadach zachowanych przy zabytkach powierzonych Fundacji znajdują się odmiany jabłoni pochodzące z XVIII wieku, zdarzają się drzewa owocowe ponad stuletnie. Jedyne działania pielęgnacyjne jakie podejmujemy to usuwanie ręczne jemioły i przycinanie „wilków”. Owoce są zbierane ręcznie i przetwarzane sposobami tradycyjnymi, czyli w naczyniach miedzianych, na ogniu z opału drewnianego, lub wyciskane w prasach drewnianych.
Karczma z menu na podstawie dawnych przepisów, z produktami z tradycyjnych, ekologicznych gospodarstw.
Przeznaczenie zgodne z pierwotnym: mielenie zbóż prymitywnych, produkcja mąki, otrębów, płatków.
Miejsce wystaw i edukacji.
Serowarnia i mleczarnia. Posiadając kilkuletnie doświadczenie serowarskie osiągnęliśmy umiejętność produkcji serów świeżych i pleśniowych zgodnie z recepturami holenderskimi z pocz. XIX wieku. Zmierzamy ku produkcji mleka z krów rasy czerwona polska, czyli takich, które w XVII, XVIII i XIX w. dominowały w Europie. Ich mleko ma wysoką jakość kazeiny. Nasze zwierzęta pasą się jedynie na łąkach naturalnych, na których nie stosowano nawozów sztucznych, pestycydów, o rozmaitej florze, położonych w pobliżu serowarni; to ważne, ponieważ transport mleka szkodzi jego jakości. Sery i inne wyroby mleczarskie produkowane będą w naczyniach miedzianych i przetwarzane na kuchniach kaflowych opalanych drewnem.
Tradycyjna stolarnia i baza noclegowa do prac w Małopolsce – budynek planowo bez instalacji elektrycznej, oświetlany jedynie lampami naftowymi.
Przetwórstwo zbóż oraz hodowla ryb.
Edukacja i mieszkania dla pracowników i uczniów.
Warsztat stolarski z tradycyjnymi narzędziami na potrzeby produkcji stolarskiej Fundacji oraz cele szkoleniowe.
Dom w trakcie relokacji, bez określonego przeznaczenia.
Dom w trakcie relokacji do Topolna Małego, do siedliska rolniczego, uprawa zbóż.
Dom w trakcie relokacji do Topolna Małego, do siedliska rolniczego, hodowla bydła mlecznego.
Dom w trakcie relokacji do Topolna Małego, do siedliska rolniczego, uprawy i hodowla bydła.
Budynek w trakcie relokacji do Nowego Dworu Elbląskiego jako uzupełnienie siedliska z karczmą.
Dom w trakcie relokacji do Marwicy, do siedliska rolniczego, uprawy i hodowla bydła.
Przestrzeń magazynowa i baza do działań na Żuławach.
Pozostałe zasoby
Ponadto Fundacja dysponuje własną stolarnią o pow. 500m2, zasobami sezonowanego drewna sosnowego, wycinanego w okresie zimowym, przestrzenią gruntów rolnych i starych siedlisk o powierzchni ok. 96 hektarów, zasobami drewna zabytkowego do uzupełnień i celów szkoleniowych, kilku tysięcy ton głazów fundamentowych, zapasami wapna lasowanego, sezonowanej gliny, tradycyjnych farb olejnych, kolekcją narzędzi stolarskich, ciesielskich i kowalskich, pokaźnym zbiorem starych okuć, szyb, detali architektonicznych. Fundacja ściśle współpracuje z wytwórnią cegieł suszonych i naturalnych materiałów ociepleniowych Manufaktura Surowe sp. z o.o.
Działania Fundacji
Podstawowym praktycznym i bezpośrednim działaniem Fundacji jest kształtowanie i ochrona krajobrazu historycznego oraz remontowanie zabytków architektury drewnianej.
W powiązaniu z ochroną dziedzictwa architektury drewnianej Fundacja podejmuje działania związane z odnawianiem agrotechniki tradycyjnej: hodowli ras chronionych zwierząt gospodarskich, upraw roślin pierwotnych, tradycyjnego przetwarzania produktów rolnych.
W ramach powyższych działań prowadzimy szkolenia z zakresu rzemiosł tradycyjnych, edukację architektoniczną, historyczną i artystyczną. W 2024 roku wprowadzamy Lotne Szkoły Tradycyjnych Rzemiosł Budowlanych. Jest to zestaw szkoleń, które tworzą pełną edukację rzemieślniczą głównie z zakresu tradycyjnych rzemiosł budowlanych, organizowanych w różnych częściach kraju. Szkolenia zawierają zawsze elementy teoretyczne i praktyczne i prowadzone są w obiektach zabytkowych, w taki sposób aby praca uczniów służyła zabytkowi, a także żeby praktykanci mogli ćwiczyć na „prawdziwej” substancji, biorąc udział w procesie remontowym, co daje doświadczenie nie tylko samego rzemiosła, ale wszystkich aspektów związanych z remontem zabytku.
Współpraca z Fundacją i udział w ochronie zabytków
Gorąco zachęcamy do bezpośredniego wspierania ochrony zabytków drewnianych w Polsce poprzez współfinansowanie remontów prowadzonych przez FOZAD. Każdy kto wspiera finansowo ochronę zabytków drewnianych może czuć się ich współwłaścicielem, a przede wszystkim współtwórcą wielkiego dzieła odbudowy krajobrazu w Polsce.
Państwowy system ochrony zabytków uważamy za niewystarczający i niekonsekwentny, dlatego proponujemy stworzenie mechanizmu, który udowodni że bezpośrednie wsparcie dla zabytków jest o wiele tańsze dla obywateli, ponieważ pomija struktury administracyjne.
Zapraszamy do udziału we wspólnym przedsięwzięciu zakrojonym na szeroką skalę i zorganizowanym w taki sposób, aby każde działanie finansowało dalsze prace i poszerzenie zasięgu. System ten opiera się na efekcie „kuli śniegowej” poprzez poszerzanie działalności i zwiększanie funduszy, dzięki pomnażaniu zainwestowanych środków. Tym sposobem na przestrzeni kilkunastu lat możliwe jest uratowanie znaczących ilości zabytków w skali całego kraju.
Rodzaje wsparcia i przywileje darczyńców
Wszystkim, którym idea ratowania naszego dziedzictwa jest bliska proponujemy wykupienie miesięcznego lub rocznego abonamentu, który wesprze nasze działania i uczyni darczyńcę uczestnikiem tworzenia pierwszego w Polsce Funduszu Ochrony Zabytków Architektury Drewnianej, a także beneficjentem wielu dóbr i atrakcji, które oferuje Fundacja.
Wykupienie abonamentu umożliwia uratowanie kolejnych zabytków drewnianych, pozwala na bezpośrednie i praktyczne uczestnictwo w ochronie dziedzictwa kulturowego, ale także przynosi darczyńcy bezpośrednie korzyści w następujących formach:
- objazdy zabytków pod opieką Fundacji, wycieczki i pobyty w zabytkach wyremontowanych,
- zniżki na szkolenia organizowane przez Fundację w ratowanych obiektach zabytkowych,
- zniżki na produkty Fundacji pochodzące z gospodarstw związanych z zabytkowymi budynkami,
- upominki dla darczyńców – oryginalne grafiki wykonane w tradycyjnych technikach artystycznych, powielane w limitowanej ilości egzemplarzy – przygotowywane co 6 miesięcy
Zachęcamy do wspierania naszych działań poprzez zadeklarowanie miesięcznych wpłat w wysokości 30, 60 lub 90 zł.
Numer konta do wpłat: 51 1020 1752 0000 0702 0243 5923
Pobierz formularz dla osoby współtworzącej społeczny fundusz ochrony zabytków architektury drewnianej:Wypełnione formularze prosimy przesyłać na adres email: zabytkiarchitekturydrewnianej@gmail.com.
Każdy z fundatorów otrzyma co kwartał oryginalną grafikę artystyczną wykonaną w tradycyjnej technice wklęsłej lub wypukłej. Ponadto w zależności od wysokości przeznaczanej kwoty otrzymacie Państwo rabat na szkolenia i wykłady organizowane przez FOZAD, oraz na produkty przygotowywane w gospodarstwach objętych opieką Fundacji, odpowiednio 5% za abonament 30 zł, 10% za 60 zł, 15% za 90 zł.
Wszelkie darowizny dla Fundacji przeznaczane są wyłącznie na wynagrodzenia dla współpracowników Fundacji, rzemieślników, architektów, badaczy oraz na zakupy materiałów. Prezes oraz Członek zarządu nie pobierają żadnych wynagrodzeń za prace na rzecz rozwoju FOZAD.
Produkty, które będą oferowane przez Fundację to sery żuławskie z niepasteryzowanego mleka krowiego, mąka i pieczywo z pszenicy płaskurki, cydry i wina jabłeczniki, soki owocowe, dżemy, nalewki ziołowe, wyroby stolarskie i drewno do konstrukcji pozyskane i opracowane zgodnie z zasadami sprzed XX wieku.